10 ciekawostek na temat okrągłych domów

Kto nie słyszał o Panteonie w Rzymie, afrykańskich chatach, eskimoskich igloo, czy… norweskich domkach hobbitów? Wszystkie te konstrukcje łączy jedno – są okrągłe. Praktycznie na każdym kontynencie szybko rozpowszechniło się budowanie na planie kwadratu, czy prostokąta. Znany i do dziś inspirujący dla architektów jest układ domu rzymskiego, czy matematyczny układ urbanistyczny greckiego matematyka Hippodamosa. Najnowsze trendy w architekturze pokazują jednak, że współczesny okrągły dom może być innowacyjny, ekonomiczny i funkcjonalny. Zapoznaj się z historycznymi i współczesnymi ciekawostkami przygotowanymi na temat okrągłych domów.

1.Największa kopuła z betonu niezbrojonego

W Antyku świątynie traktowane były jako domy dla bóstw. Rzymska świątynia na planie koła nakryta została kopułą o idealnym przekroju kuli. Powstała w 125 r. p.n.e. Średnica rotundy i jednocześnie wysokość budynku to 43 metry. Panteon przez ok. 1300 lat nosił tytuł „największej budowli kopułowej świata”! Ciekawostką jest tu nie tyle okrągły kształt świątyni, ale kopuła wykonana z betonu i dekorowana od środka kasetonami. Kopuła waży aż 4535 ton, a ściany budowli sięgają 6 metrów grubości. Na środku kopuły znajduje się otwór zwany occulusem – „wszystkowiedzące oko niebios” – o średnicy 9 m. To dzięki temu otworowi do środka wpada światło, ale również deszcz. W świątyni, co ciekawe nie jest jednak mokro, ponieważ podłoga jest lekko wklęsła i posiada specjalny odpływ, dzięki któremu opady są „wyprowadzane” na zewnątrz.

2. Glina, woda i słoma – technologia niekoniecznie z Afryki

Okrągłe afrykańskie domy do dzisiaj wykonywane są z gliny, mułu i gałęzi. Najstarszy obiekt na świecie, którego sklepienie wykonano z gliny pochodzi sprzed 3,2 tys. lat p.n.e – to fragmenty świątyni Ramzesa II w Al.-Kurna w Egipcie. Ta prymitywna technologia budowania wydaje się pochodzić właśnie z „czarnego kontynentu”. Jednak mało kto wie, że polski budowniczy Piotr Aigner był wielkim popularyzatorem tej technologii w osiemnastowiecznej Polsce. Napisał on poradnik pt. „Budownictwo wieyskie z cegły glino-suszoney”, w którym propagował domostwa z gliny i słomy oraz unikatowy sposób tynkowania ścian za pomocą gliny i wody. Urodzony w Puławach architekt pełnił funkcję budowniczego wojskowego Rzeczypospolitej, był profesorem architektury i hydrauliki, profesorem Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Jest autorem wielu pałaców i kościołów w Warszawie. Pracował na zlecenie rodów Czartoryskich i Radziwiłłów. Współcześnie w Polsce coraz częściej powstają okrągłe (i nie tylko) domy z gliny. Popularna jest tzw. gliniana wioska w miejscowości Kukle. Oto atuty budowania z gliny:

3. Domy Inuitów z lodu

Igloo to dom ze śniegu wzniesiony na planie koła i przesklepiony kopułą. Tak budują Inuici, czyli Eskimosi. Budowla mogła służyć okazjonalnie jako schronienie dla myśliwych, ale także sezonowo jako obiekty mieszkalne dla całych rodzin. Igloo można było dowolnie rozbudowywać łącząc ze sobą kolejno powstające pomieszczenia. W środku igloo panuje stała temperatura utrzymująca się na wysokości ok. 0 stopni C. W suficie wycina się czasami otwór zasłaniany taflą lodu lub foczym pęcherzem. Spełnia on funkcję wentylatora. Co ciekawe Eskimosi zamieszkujący tereny zachodnie właściwie nie wznosili domów z lodu, ale zamieszkiwali w ziemiankach wykonywanych z kamieni, kości i skór zwierzęcych, a obsypywanych na zewnątrz ziemią lub śniegiem. Ten system budowania zainspirował współczesnych architektów do stworzenia projektu domów kopulastych, które można wykonać z tzw. prefabrykatów. Autorem jednego z takich projektów jest Timoty Oulton, właściciel firmy Halodome, który zaprojektował dom kopulasty z drewnianych prefabrykatów z certyfikatem FSC spełniającym najwyższe niemieckie normy dla tzw. domów pasywnych.

4. Wrocławskie igloo – pierwszy okrągły dom w Polsce

Profesor Witold Lipiński jest znany jako architekt, profesor Politechniki Wrocławskiej, ale także jako żołnierz – konspirator, który do podziemnej Armii Polskiej trafił w wieku 16 lat! Obserwatorium Wysokogórskie na Śnieżce to obiekt zaprojektowany przez Lipińskiego. Niezwykły kształt obserwatorium wykorzystał architekt, projektując swój własny dom we Wrocławiu. Niektórzy twierdzili, że jego powstanie w latach 60-tych XX wieku wiązało się z poślubieniem eskimoskiej żona, inni, że obiekt powstał jako efekt ekstrawagancji i innowacyjnych poszukiwań w dziedzinie inżynierii i projektowania. Okrągły dom był eksperymentem, gdyż jego kopuła miała ściany takiej samej grubości u podstawy i w szczycie. Wrocławskie igloo było alternatywą dla domów-kostek z płaskimi dachami. Budynek był o 30 % tańszy w budowie i ogrzewaniu, a dzięki innowacyjnej izolacji był ciepły zimą, a chłodny latem. Doskonałym rozwiązaniem okazała się być zaprojektowana w wnętrzu antresola. Nierealną atmosferę wnętrza stworzył specjalnie zakorzeniony fikus, który rozrósł się w centralnej części domu i stworzył w nim specyficzny mikroklimat. Zdjęcia tej niezwykłej konstrukcji można zobaczyć TUTAJ.

5. „Kopulaki” na osiedlu w Okęciu.

W latach 60-tych minionego wieku powstały na warszawskim Okęciu eksperymentalne domu kopułowe nazywane okrąglakami, grzybkami, czy ulami. Osiedle zaprojektował architekt i wynalazca Andrzej Iwanicki. Domki powstały dzięki Spółdzielczemu Zrzeszeniu Budowy Domów Jednorodzinnych „Zakątek”. Spółdzielnia zakładała powstanie ok. 70 obiektów mieszkalnych. Udało się wybudować tylko 10. Okrąglaki były innowacyjne pod względem rozwiązań estetyczno- funkcjonalnych i konstrukcyjnych. Wykonano je w konstrukcji żelbetowo cienkościennej. Tę technologię nazywa się też „monolityczną” czy „łupinową”. Znawcy opisują je jako efekt nieszablonowej myśli o budownictwie mieszkaniowym. Wybudowano cztery domu dwukopułowe i sześć trzykopułowych. W centralnej części pomiędzy kopułami zaprojektowano łącznik, w którym mieściła się jadalnia – pomyślana jako serce domu. Instalacja grzewczo-wodna musiała być dopasowana do okrągłych ścian, co było jak na owe czasy bardzo niezwykłe. Nieszablonowym myśleniem wykazał się architekt projektując do każdego domu szafy i pawlacze wykorzystujące okrągłości ścian. Te meble traktowano jako standardowy element wyposażenia. Do czasów dzisiejszych zachowało się tylko kilka tych niezwykle oryginalnych domów.

źródło: https://notesfromwarsaw.blogspot.com/2007/05/kopulaki.html

6. Okrągłe domy… także z silosów

Prototyp okrągłego domu z silosów to „Monte Silo”, który powstał w Stanach Zjednoczonych. Inwestorowi zależało na uzyskaniu wnętrza, które będzie służyło nie tylko jemu, ale odwiedzającym go gościom i rodzinie w zróżnicowanym wieku. Wnętrze musi więc spełniać różnorodne potrzeby przebywających w nim osób. Obiekt składa się z dwóch silosów na zboże. Większy o średnicy 27m zamieszkuje właściciel, drugi przeznaczony jest dla gości. Na uwagę zasługuje kształt i forma schodów, które pną się w górę w oparciu o zewnętrzne ściany silosów oraz łóżka zaprojektowane w ścianach, a nazwane „kapsułami”.

źródło: https://www.gigaplexdesign.com/monte-silo

7. Mieszkanie w kopule

Współczesne domy kopułowe budowane są z różnych materiałów. Niektóre z bardziej ekologicznych, inne, przeciwnie, z nowoczesnych prefabrykatów. Łączy je jedno – posiadają dominującą dla bryły budynku kopułę. Wyglądają dziwacznie. Właściciele takich obiektów mówią, że ich domy mają dwie ważne cechy: są praktyczne i tanie. Na etapie budowy domy kopułowe są o 30% tańsze niż tradycyjne, prostokątne obiekty mieszkaniowe. Dom kopułowy niejako nie ma dachu i rynien. W całości jest jednym wielkim dachem. Na zewnątrz wyglądają na niewielkie, a w środku imponują obszernym wnętrzem. Innowacyjne domy nie wymagają nakładów finansowych związanych z przeprowadzanymi na bieżąco remontami i są tańsze w ogrzewaniu. W Polsce istnieją trzy domy kopułowe oparte na technologii „nadmuchiwanego, żelbetonowego szkieletu”. Producenci podobno udzielają na nie 600 letnią gwarancję! Domy kopułowe powstają na pierścieniowym fundamencie ze zbrojeniem. Na takim podłożu mocuje się tzw. „zewnętrzną powłokę” i „dmucha się” szkielet. „Nadmuchanie” szkieletu trwa niezmiennie przez 6 tygodni i wymaga stałej kontroli urządzeń nadmuchowych. Wewnętrzny szkielet pokrywa się pianką poliuretanową, która jest izolacją dla całej kopuły oraz oparciem dla zbrojenia całości, potem dokonuje się natryskiwania betonem z zewnątrz. Cała budowa trwa ok. 10 miesięcy. Ta sztywna, ognioodporna i wytrzymała konstrukcja ma wiele atutów: odporność na szkody górnicze, wiatry, szybkość budowy, oszczędność przy ogrzewaniu czy chłodzeniu, brak pokrycia dachowego i elewacji, doskonała izolacja termiczna od warunków atmosferycznych, nie ma potrzeby stawania podpór w środku budynku. W Polsce takie konstrukcje można oglądać w Rybniku, Bełku, Dzimierzu.

8. Innowacyjny projekt Roberta Koniecznego

Jednym z najsłynniejszych współczesnych architektów polskich jest Robert Konieczny. To zwycięzca prestiżowego konkursu Haus of the Year 2006 za tzw. dom aatrialny. Konieczny zaprojektował takie cuda w dziedzinie architektury mieszkaniowej, jak: „arkę Koniecznego”, „dom bezpieczny”, „dom autorodzinny”, „dom ukryty”, czy „dom po drodze”. Na uwagę zasługuje zrealizowany projekt tzw. „domu typOwego”, czy dom-ślimak. Forma okrągła domu „typOwego” powstała jako zapotrzebowanie na projekt budynku, który można wkomponować w każdy kształt działki, co jest trudne ze względu na obowiązujące przepisy, czy zastane rodzaje budowli otaczających działkę, na której inwestor chce wybudować swój dom. Sam architekt powiedział o swoim pomyśle, że dom ma „optymalny kształt”, został zaprojektowany z poszanowaniem dla środowiska naturalnego, wykorzystuje tylko naturalne materiały. Dom jest: wykonany z doskonałej jakości drewnianych prefabrykatów, charakteryzuje się wysoką jakością przy niewysokim nakładzie finansowym, bardzo dobra izolacją ścian, wykorzystuje naturalne źródła energii, może mieć różne dachy, by wpisywać się w zastane otoczenie i charakteryzuje go innowacyjność pod względem rozwiązań funkcjonalnych/ odmiennych dla każdej mającej w nim zamieszkać rodziny.
Koniecznie zobacz film!

9. Projekt Omega 2010

Współcześnie zdarza się, że obiekty użyteczności publicznej maja kształt sferyczny. Takimi przykładami są budynki hal sportowych, czy choćby siedziba Radia RMF FM. Wzniesienie osiedla mieszkaniowego z wykorzystaniem kopuł to zupełna rzadkość. Projekt Omega 2010 zakłada powstanie osiedla domów kopułowych, które mają być alternatywą dla osiedli budowanych tradycyjnie. Jako unikalne atuty domów z Projektu Omega 2010 wymienia się: natychmiastowy spływ wód opadowych, najlepszy stosunek objętości do powierzchni, taki rozkład sił, który umożliwia użycie lekkich materiałów konstrukcyjnych, energooszczędność. Dom ma się składać z kopuł i łączących je korytarzy. Kopuły mają mieć wys. Do 4 m, co umożliwia zaaranżowanie wnętrza o pow. 40-50 m2przy jednoczesnym odchyleniu od ścian 40cm na wys. 1,8m. Domy w systemie Omega zostały tak opracowane, by można je było z czasem rozbudowywać.

źródło: https://www.prostysystem.pl/

10. Dom jako kopuła monolityczna

Kopułowo można budować w tzw. systemie fullerowskim” na bazie fasetowych rusztowań, które wprowadził do architektury Richard Bukmister Fuller, ale również z wykorzystaniem tzw. kopuły monolitycznej. Kopuły monolityczne powstają z litego betonu, geometrycznie bliższe są idealnej połowie kuli. Kopuły monolityczne posiadają zwarta, litą, nie podlegającą fragmentaryzacji czaszę. Dlatego wznoszenie budynków z wykorzystaniem takiej kopuły powoduje, iż są one bardziej trwałe i odporne na wszelkie czynniki zewnętrzne. Kopuły monolityczne mogą być budowane na powierzchni oraz mogą powstawać częściowo w głębi ziemi.

Idea okrągłego budowania zyskuje coraz szersze rzesze ludzi na całym świecie. Okrągłe domy są swoistym powrotem do natury, ale posiadanie takiego, ekstrawaganckiego obiektu jest niewątpliwie dużo ekonomiczniejsze od tradycyjnego prostokątnego budynku przykrytego dachem. Zwolennicy powstawania tzw. „okrągłych miasteczek” (OM) wskazują, że dawniej ludzie zasiadali w kręgu przy ognisku, tworzyli większe wspólnoty, które troszczyły się o siebie wzajemnie. Okrągłe miasteczka mają także realizować pierwotną zasadę tzw. gospodarki dobra wspólnego. Od prastarych czasów człowiek konstruował domostwa okrągłe. Budynki na planie koła powstają w oparciu o ideę powrotu do bliskości, do budowania pozytywnych relacji. Uspokajają, uzdrawiają i dodają energii. Koło, to bowiem symbol boski, idealny kształt. Okrągły dom, to podobno dom, który się Tobą… opiekuje!