Ergonomia w kuchni

Każdy, kto chociaż kilka razy zabrał się za gotowanie zdał sobie sprawę z tego, jak ważna jest kuchenna ergonomia. Osoby, które spędzają w niej więcej czasu wiedzą o tym doskonale i co rusz starają się udoskonalić wygląd swojej kuchni, rozmieszczenie poszczególnych mebli czy przyrządów niezależnie od tego, czy pomieszczenie jest małe czy duże. Można mieć bowiem sporych rozmiarów kuchnię, ale zupełnie niefunkcjonalną z perspektywy osoby przyrządzającej dania czy piekącej ciasta. Na czym polega ergonomia w kuchni? Oto krótki poradnik.

Rozmiary i wielkość kuchni

Ergonomia w kuchni zależy od kształtu pomieszczenia, rozmiaru i przyjętego sposobu rozmieszczenia mebli i sprzętów kuchennych. Jakie są możliwości?

Kuchnia jednorzędowa jest najtrudniejszym rozwiązaniem w realizacji „zasady trójkąta”, ponieważ wszystkie sprzęty ustawione są wzdłuż jednej ściany kuchni. Stosuje się ją w kuchniach bardzo wąskich, wnękach czy aneksach kuchennych. Specjaliści zalecają, by na początku umieścić lodówkę, szafkę z blatem, zlewozmywak i kuchenkę, a jeżeli znajdzie się miejsce 30-40 cm to jeszcze blat, by zabudowa nie kończyła się kuchenką. W takiej kuchni liczy się każdy skrawek miejsca, dlatego powinniśmy wykorzystać każdy zakamarek. Warto skonsultować swój pomysł ze specjalistą lub poszukać udogodnień u producentów mebli kuchennych (szafki narożne z mechanizmem obracania zawartości, szafki typu cargo).

Kuchnia dwurzędowa jest zlokalizowana po dwóch stronach kuchni. Jest to optymalne rozwiązanie w szerokich pomieszczeniach, powyżej 2,4 m. Z badań wynika, że najbardziej optymalne rozwiązanie to odległość pomiędzy rzędami nie mniejsza niż 90 do max. 120 cm. Zaleca się, by po jednej stronie ustawiać: szafkę, zlewozmywak, blat i kuchenkę, a po przeciwnej lodówkę i dłuższy blat. Jeżeli kuchnia nie jest zbyt obszerna, to można zamontować blaty rozkładane, które posłużą też jako stół.

Kuchnia w kształcie litery L - sprzęty ustawiane są wzdłuż dwóch prostopadłych ścian, co powoduje, że przy dłuższym boku lokalizuje się lodówkę, blat i zlewozmywak, a przy krótszym kuchenkę i szafki. Nie wolno ustawiać piekarnika ani zlewozmywaka na końcach litery L. Taki rodzaj ustawień kuchennych sprawdza się w pomieszczeniach wąskich i długich.

Kuchnia wpisana w literę U jest idealnym rozwiązaniem w dużych pomieszczeniach, które mogą, lecz nie muszą być otwarte na jadalnię lub salon.

Zasada trójkąta w kuchni

Jak urządzić funkcjonalną kuchnię? Jedną z podstawowych zasad jest tzw. “zasada trójkąta roboczego”. Związana jest ona z:

• ustawieniem mebli kuchennych
  
• sprzętu AGD w kuchni
  
• kolejnością przygotowywania potraw.

Kolejność wykonywania działań w kuchni zwykle wygląda następująco: wyjmowanie produktów z lodówki, mycie ich, wkładanie do garnka/ na patelnię/do piekarnika. To powoduje podporządkowanie prac trójkątowi roboczemu, na którego wierzchołka są lodówka, zlewozmywak i kuchenka. Pomiędzy nimi znajdują się blaty robocze.

Kuchnia podzielona na strefy

Projektanci kuchni używają określeń „strefy kuchenne”. W każdej kuchni powinny się znaleźć miejsca nazywane „strefami”, które służą do wykonywania określonych czynności. Ułatwią nam one pracę i zaoszczędzą nasz czas.

Jakie strefy powinny znaleźć się w kuchni?

• Blat do wypakowywania zakupów
• Miejsce do przygotowywania tzw. zimnych posiłków
• Miejsce do przechowywania żywności
• Zamrażarka (jeżeli korzystamy z produktów mrożonych, bądź sami przygotowujemy takie dania)
• Chłodne miejsce do przechowywania potraw i produktów (lodówka)
• Strefa mycia produktów, zmywania (zlewozmywak, coraz częściej także zmywarka)
• Strefa narzędzi roboczych
• Strefa blatu roboczego służąca do odstawiania naczyń
• Strefa gotowania i pieczenia (należy rozważyć zamontowanie wyciągu i okapu, wokół kuchenki lub płyty grzejnej powinno być miejsce do odstawiania garnków czy talerzy, a piekarnik zamontowany na wysokości oczu, a nie kolan ułatwi jego obsługę)
• Blaty robocze służące do siekania, krojenia, ugniatania ciasta, obierania, wypakowywania produktów, odstawiania potraw, osuszania naczyń (powinien mieć nie mniej niż 80 cm długości i znajdować się pomiędzy kuchenka a zlewozmywakiem lub pomiędzy zlewozmywakiem a lodówką)
• Strefa przechowywania szklanek, talerzy i innych potrzebnych przedmiotów

Ergonomia w kuchni jest ważna, ponieważ w kuchni spędzamy dużo czasu i funkcjonalne rozmieszczenie urządzeń i mebli ma nas wspomóc w zaangażowanym gotowaniu. Nawet jeżeli przebywamy w niej krótko, to zwykle wynika to z tego, że spieszymy się i chcemy wszystkie czynności szybko i sprawnie wykonać. Dlatego ustawienie lodówki, zmywarki, zlewozmywaka i płyty grzewczej ma duże znaczenie. Jedna ze wskazówek dot. funkcjonalnego rozplanowania kuchni i poszczególnych stref mówi o tym, aby ustawić sprzęty i meble zgodnie z ruchem wskazówek zegara w kolejności wykonywanych czynności, tj. od przyniesienia zakupów do gotowania i sprzątania.

Współczesne innowacje w kuchni

W kuchni XXI wieku stosuje się także inne rozwiązania dot. organizacji przestrzeni. Wynika to z większej ilości sprzętów, których używamy: kuchenki mikrofalowe, zabudowane piekarniki i samodzielne płyty grzewcze. Coraz częściej kuchnie projektuje się tak, aby wraz z kuchnią zaprojektować też małe pomieszczenie z przeznaczeniem na spiżarnię. Pojawiły się wyspy kuchenne, które nie realizują zasady tradycyjnego “trójkąta roboczego”. Na wyspach sąsiadują ze sobą płyta kuchenna i zlewozmywak tuż obok siebie! W najnowocześniejszych kuchniach zamiast urządzeń połączonych z szafkami w jednym ciągu, projektuje się meble i sprzęt, które są „oderwane od siebie” i tworzą tzw. wolnostojące stanowiska pracy. Wiele urządzeń może być mobilnych (stoliki na kółkach z blatami roboczymi). Z czego wynikają te zmiany? Między innymi ze sposobu żywienia. Coraz rzadziej gotujemy tradycyjne dwudaniowe obiady, a częściej korzystamy z potraw gotowych podgrzewanych lub opiekanych. Powoduje to, że pomijamy zawarty w „kuchennym trójkącie” etap zlewozmywaka, ponieważ wyciągając produkt z lodówki od razu kierujemy się do piekarnika, kuchenki lub mikrofalówki.

Ergonomia w centymetrach!

Pamiętajmy, że funkcjonalna i ergonomiczna kuchnia nie polega wyłącznie na kolejności ustawionych urządzeń, mebli i sprzętów. Ważne są też rozmiary poszczególnych przedmiotów. Na przykład specjaliści postulują cztery wysokości blatu w zależności od rodzaju wykonywanych czynności! Najczęściej jednak ustawiamy blat na wysokości 85cm. Chociaż to też kwestia indywidualna, bo wysokość powinno dopasować do wzrostu osoby najwięcej zaangażowanej w kuchni. Odległość pomiędzy blatem kuchennym a szafkami wiszącymi nie powinna być mniejsza ani większa niż 55-60 cm. Okap kuchenny powinien znajdować się ponad gazową płytą grzewczą na wysokości 65-70 cm, a nad elektryczna płytą grzewczą nie niżej niż 60-65 cm. Ergonomia w kuchni to nie tylko zagospodarowanie przestrzeni zgodnie z zasadą „trójkąta kuchennego”, wydzielenie stref do poszczególnych prac kuchennych, czy funkcjonalne zamontowanie meble (ich wysokość czy szerokość). Ważne jest też wyposażenie mebli kuchennych w odpowiednią ilość szuflad, funkcjonalnych półek czy rozwiązań technicznych związanych z wysuwaniem się garnków, czy innych kuchennych akcesoriów. Nie zapominajmy o odpowiedniej liczbie gniazdek elektrycznych oraz dobrym oświetleniu blatów roboczych!

Najczęściej sugeruje się następującą kolejność dotyczącą rozmieszczenia sprzętów agd i mebli kuchennych:

• blat,
• lodówka,
• zlew, najczęściej pod zlewem kosz na śmieci,
• główny blat roboczy(od 60-120cm),
• szafki wiszące nad blatem, aby móc sięgać po przedmioty potrzebne do pracy,
• kuchenka z okapem
• blat pomocniczy.

Badania nad ergonomią w kuchni to nie nowość!

Nie zastanawiałeś się nad kolejnością działań? Na ten temat wykonano specjalne badania już w 1922 roku. Amerykańska ekonomistka Christine Frederick przeprowadził eksperyment mający na celu poprawę efektywności w gospodarstwach domowych. Eksperyment do dzisiaj nazywany jest „badaniem niteczkowym”. Kobiecie poruszającej się w swojej kuchni przywiązano nitkę i na podstawie ilości i kierunków prowadzenia nitki zanalizowano plan pomieszczenia i jego ergonomię. Austriacka architektka Margarite Schutte-Lihotzky z kolei mierzyła ze stoperem w ręku każdą czynność wykonywaną przez gospodynie domowe, zapisywała też odległości pomiędzy kuchnią, zlewem, piecem kuchennym i stołem. Te badania doprowadziły do powstania projektu tzw. kuchni frankfurckiej. Kuchnie według tego pomysłu zostały wykonane we Frankfurcie nad Menem w nowo wybudowanych mieszkaniach socjalnych. Badaczki poddały plan kuchni odpowiadający logice mechanicznie wręcz wykonywanych czynności przez gotujące kobiety.

Każda kuchnia pozostaje do dyspozycji jej użytkowników. Inaczej funkcjonuje w niej małżeństwo z dziećmi, inaczej bez dzieci, jeszcze inaczej osoby, które żywią się poza domem, inaczej osoby gotujące tradycyjne domowe obiady każdego dnia i przyjmują wielu gości. Dlatego zanim przystąpisz do planowania przestrzeni kuchennej w swoim domu czy mieszkaniu warto przemyśleć swoje potrzeby i oczekiwania. Nie zawsze piękna kuchnia jak z żurnala sprawdzi się w naszej codzienności. Trzeba dopasować kuchnię do swoich zwyczajów i stylu życia. To ważniejsze niż myślisz, gdyż podobno w kuchni spędzamy rocznie aż miesiąc! Obliczono, że w ciągu jednego dnia potrafimy ok. 30 razy podchodzić do stołu, ok. 80 razy otwierać i zamykać szuflady czy drzwi szafek kuchennych a na przestrzeni roboczej wykonywać ponad 50 różnorodnych czynności! Poprawne umeblowanie i rozmieszczenie sprzętów w kuchni jest gwarancją skrócenia przygotowywania posiłków aż o 60% a czas przeznaczony na gotowanie o 28%. Dla naszej wygody, oszczędności czasu, energii, nerwów dobrze jest urządzić kuchnię zgodnie z zasadami ergonomii i wdrożyć sprawdzone wskazówki i pomysły.

źródło grafik: Pixabay