Okno połaciowe czy lukarna?

Obecnie w domach jednorodzinnych przeważają poddasza użytkowe. Ponieważ robione są tam pokoje mieszkalne, szczególnie ważne staje się odpowiednie ich doświetlenie światłem dziennym.

W dachu wykonuje się okna połaciowe oraz lukarny. Wybór zależy oczywiście od wielu czynników, zatem po pierwsze opiszmy oba rodzaje okien.

Okna połaciowe
Okna te montuje się w płaszczyźnie dachu, a doświetlają poddasze bardzo skutecznie. Są łatwe w montażu, a oferowane przez producentów kołnierze gwarantują szczelność przy każdym pokryciu dachowym. Najczęściej okno połaciowe znajduje się na równi z połacią dachu, można jednak uzupełnić je o przezroczystą kopułę, dzięki której w zimie śnieg nie zalega na oknie.

Można zamontować pojedyncze okno lub zestaw rozbudowany w pionie lub poziomie. Wielkość zestawu decyduje o stopniu doświetlenia poddasza i wpływa na możliwość jego aranżacji oraz podział na strefy użytkowe. Okna połaciowe można podzielić na kilka rodzajów ze względu na sposób ich otwierania. Są to okna: obrotowe, uchylno-obrotowe, wysokoosiowe i rozwierane.

Okna pojedyncze montuje się między krokwiami, zaś zestawy za pomocą krokwi pomocniczych.
Dolna krawędź szyby powinna się znajdować na wysokości 90-120 cm nad podłogą, górna natomiast na wysokości co najmniej 200-220 cm, aby można było swobodnie przechodzić pod oknem i wyglądać przez nie na zewnątrz również w pozycji siedzącej. Jeżeli chcemy zamontować okno nisko, wówczas najlepiej wybrać model wysokoosiowy, gdyż górna krawędź ramy takiego okna niewiele „wchodzi” do wnętrza. W zwykłych oknach oś jest umieszczona w połowie wysokości. Dla wielu osób dyskomfortem jest to, iż okno dachowe, niezależnie od wielkości jest umieszczone nie w płaszczyźnie pionowej, a pod kątem. Utrudnia to obserwację otoczenia domu. Problem ten można rozwiązać, montując na styk z oknem połaciowym, pod nim okno tzw. kolankowe, które jest umieszczone w płaszczyźnie pionowej. Okno kolankowe najczęściej nie jest otwierane.

Lukarny
Lukarna jest to okno pionowe, które wystaje z płaszczyzny dachu. Zbudowana jest z dwóch ścianek bocznych, daszku oraz ścianki pionowej, w której umieszczone jest okno. Samo okno ma najczęściej kształt prostokąta, chociaż może być też trójkątne czy okrągłe. Daszek może być dwuspadowy stromy, owalny lub trójspadowy, stanowiący miniaturę dachu naczółkowego. Kąt nachylenia daszku powinien być podobny do kąta nachylenia połaci dachowych. Umieszczone w lukarnie okno może być rozwierane, uchylne lub uchylnorozwierane.

Spotkać można lukarny wypełnione kilkoma oknami, chociaż najczęściej jest to jedno okno.Lukarna gorzej niż okno połaciowe doświetla poddasze, od strony wnętrza powstają też niewielkie nisze, które trudno jest zaaranżować. Jest to jednak okno pionowe i właśnie ta cecha jest największą zaletą lukarny. Frontowa ścianka lukarny może być murowana lub wykonana w technologii szkieletu drewnianego. Podobnie ścianki boczne. Konstrukcja daszku jest taka sama, jak dachu domu.  Odmianą lukarny jest tzw. wole oko – nieduże okno o owalnym kształcie i łagodnie zaokrąglonym daszku, umieszczane w połaci dachu w celu doświetlenia poddasza nieużytkowego.

Co lepsze
Oba rozwiązania mają swoje zalety, ale też oczywiście i wady.Wybudowanie lukarny jest znacznie trudniejsze i droższe od zamontowania okna połaciowego. Bardzo duża jest też możliwość przeciekania konstrukcji wykonanie wymaga szczególnej staranności ze strony dekarza. Jest to jednak okno pionowe, dodające dużo uroku bryle budynku i głęboko zakorzenione w tradycji budownictwa. Wystarczy powiedzieć, że pierwsze lukarny wykonywano we Francji, już w okresie gotyku. Lukarna jest korzystnym rozwiązaniem, jeśli poddasze nie jest duże, gdyż w obrębie okna powstaje miejsce o normalnej wysokości. I tu uwaga: gdy poddasze jest niskie, lepiej zamontować jedną, szeroką lukarnę. Takie rozwiązanie będzie również korzystne w przypadku mało stromego dachu, gdyż zrobienie pojedynczych lukarn wiązałoby się w powstaniem wąskich, trudnych do wykorzystania korytarzyków. Z kolei okna połaciowe są jako inwestycja znacznie tańsze. Bez większego trudu można je montować w istniejącym budynku, gdyż nie stanowi to dużej  ingerencji w konstrukcję dachu. Ponadto bardzo dobrze doświetlają poddasze. Jednak przede wszystkim wybór okna połaciowego lub lukarny powinien być podyktowany architekturą budynku, jego orientacją względem stron świata, konstrukcją i nachylenia dachu oraz wielkością i przeznaczeniem pomieszczeń na poddaszu.

Okno wysokoosiowe jest oknem obrotowym z osią umieszczoną w 3/4 wysokości skrzydła. Skrzydło nie wchodzi podczas obrotu do pomieszczenia. (fot. Roto)

Lukarna jest oknem efektownym i mocno osadzonym w tradycji. (fot. Röben)

Tzw. wole oko jest odmianą lukarny, jednak najczęśćiej służącą tylko do doświetlania poddaszy nieużytkowych. (fot. Rupp Ceramika)