Środki ochrony indywidualnej na budowie

Prawie każda praca niesie ze sobą zagrożenia, stanowiące ryzyko dla zdrowia (a czasami także dla życia) zatrudnionych przy niej ludzi. Nie zawsze da się ich uniknąć, zmieniając np. organizację prac lub wdrażając inną technologię. W takich sytuacjach konieczne jest zastosowanie środków ochronnych, które zminimalizują ryzyko, zapewniając ludziom bezpieczne warunki do wykonywania obowiązków zawodowych.

Pierwszeństwo mają zbiorowe środki ochronne (takie jak np. siatki zabezpieczające przed upadkiem z wysokości, balustrady, wygrodzenia). Jeżeli nie jest możliwe ich zastosowanie, wówczas pracownik otrzymuje środki ochrony indywidualnej, których powinien używać na swoim stanowisku pracy. Muszą być one zgodne z wymogami stawianymi takiemu sprzętowi, m.in. w polskich i europejskich normach. Spełnienie wymogów potwierdza przyznanie odpowiednich certyfikatów (np. znaku CE).

Obowiązki pracodawcy

Środki ochrony indywidualnej są własnością pracodawcy i to on dostarcza je (bezpłatnie) pracownikom, dodatkowo przeprowadzając szkolenia w zakresie wykorzystania ich w sposób prawidłowy (zapewniający wzrost bezpieczeństwa i ograniczenie potencjalnego ryzyka). Do obowiązków pracodawcy należy również dezynfekcja, odpylanie i konserwacja sprzętu ochronnego, a w przypadku gdy miał on kontakt z substancjami niebezpiecznymi (np. promieniotwórczymi lub chemicznymi) składowanie go osobno, w specjalnie przeznaczonym do tego miejscu (art. 237¹⁰ Kodeksu Pracy). Prawo zakazuje pracodawcom dopuszczenie do pracy zatrudnionego, jeżeli nie używa on środków ochronnych, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy (art. 237⁹ KP).

Obowiązki pracownika

Środki ochrony indywidualnej przysługują każdemu pracownikowi, który wykonuje swoje obowiązki zawodowe na stanowisku pracy, na którym wykorzystanie środków ochrony jest konieczne ze względu na wysokie ryzyko. Pracownik ma obowiązek używania dostarczonych mu środków ochrony indywidualnej (art. 211 KP), a kierownik robót powinien monitorować, czy są one stosowane zgodnie z przeznaczeniem i regularnie sprawdzać ich stan (art.212 KP).

Pracownik przed rozpoczęciem pracy powinien sprawdzić, jakie środki ochronne wymagane są na jego stanowisku pracy, skontrolować ich stan oraz upewnić się, że stosuje je zgodnie z instrukcją użytkowania. Jeżeli którykolwiek z nich jest uszkodzony (np. pęknięty hełm, przetarta uprząż do prac wysokościowych) lub przestaje spełniać wymogi norm, nie zapewniając ochrony (np. w wyniku upływu terminu ważności), wówczas należy je wymienić na nowe.

Rodzaje środków ochrony

Środki ochrony indywidualnej powinny być dobierane z uwzględnieniem warunków pracy, ergonomii, stanu zdrowia pracownika oraz występujących na danym stanowisku pracy zagrożeń (§2 załącznika nr 2 do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy). Pomocą w doborze są tabele znajdujące się w ww. załączniku, określające jakiego rodzaju obrażenia są najczęściej powodowane przez czynniki fizyczne, chemiczne i biologiczne (tabela 1), a także przy jakich rodzajach prac wymagane jest stosowanie środków ochronnych (tabela 2).

Do najczęściej stosowanych na budowie środków ochronnych należą zabezpieczenia:

• 

  głowy (hełmy różnego rodzaju), stosowane wszędzie tam gdzie istnieje ryzyko spadnięcia przedmiotów z wysokości, przy dźwigach, podnośnikach, na rusztowaniach i w wykopach,

• twarzy i oczu (okulary, gogle, osłony), używane przy pracach powodujących zapylenie, powstawanie drobnych opiłków, odprysków, iskier oraz wszędzie tam, gdzie przy wykonywaniu obowiązków zawodowych występują substancje drażniące oczy,
• słuchu (nauszniki, hełmy, specjalne wkładki przeciwhałasowe), przeznaczone do wszystkich czynności w trakcie wykonywania których dopuszczalny poziom hałasu zostaje przekroczony,
• nóg (buty o wzmocnionej podeszwie i nosku, ochraniacze poszczególnych części nóg), stosowane w celu zabezpieczenia stóp przed wilgocią, błotem, temperaturą oraz ostrymi elementami (np. kawałkami szkła lub gwoździami),
• rąk (rękawice i ochraniacze) – używane w pracach, gdzie istnieje niebezpieczeństwo urazów rąk, dłoni lub palców, a także gdy możliwy jest kontakt ze szkodliwymi dla skóry chemikaliami,

• 

  odzież robocza – ochronna (kombinezony, osłony poszczególnych części ciała, kurtki, spodnie oraz odzież odblaskowa – ostrzegawcza), wykorzystywana na wszystkich stanowiskach pracy, gdzie istnieje prawdopodobieństwo kontaktu z substancjami chemicznymi, wodą, błotem lub narażanie na wysoką / niską temperaturę. Odzieży ostrzegawczej używa się w miejscach, gdzie pracownik powinien być dobrze widoczny (np. przy pracach budowlanych lub drogowych).

• środki chroniące przed upadkiem z wysokości (szelki, uprzęże, liny, urządzenia amortyzujące i samohamowne) wykorzystywane w trakcie prac na wysokościach, na rusztowaniach i w kanałach.

Przy wykonywaniu niektórych prac konieczne może być również stosowanie ochrony dróg oddechowych (poprzez korzystanie z aparatów filtrujących i sprzętu oczyszczającego) oraz środków oczyszczających i regenerujących skórę.