Wszystko, co powinieneś wiedzieć o fundamencie

Mówimy, że chcemy budować swoje relacje na solidnym fundamencie, chcemy tworzyć związki na mocnej podbudowie, bo uważamy, że jak mają one silne podwaliny, to relacje będą udane. Używamy określeń względem ludzi, ale korzystamy ze słownika architektoniczno-budowlanego. Bo tak naprawdę, to domy mają solidne fundamenty i budynki pną się w górę wyrastając z fachowo wykonanej podbudowy. Oto, co powinieneś wiedzieć o fundamencie…

Dlaczego fundament jest ważny?

Fundament jest najważniejszym elementem konstrukcyjnym budynku. Jego zadaniem jest odebranie całości obciążeń budowli lub maszyn na nim osadzonych. Zwykle wykonywany jest z betonu, żelbetu, cegieł czy kamienia. Najczęściej jest murowany, coraz rzadziej wykonywany z drewna. Gdyby najpierw nie było wzniesionego solidnego fundamentu, to pod wpływem przekazywanych obciążeń dochodziłoby do odkształceń gruntu i osiadania w nim budowli! Dobór odpowiednich materiałów i technik do wykonania fundamentu, jego forma, kształt czy wielkość zależą od tego, co chcemy na nim wznieść.

Wybranie najlepszego rozwiązania dot. fundamentu dla nowopowstałej budowli ma zapewnić:

• równomierne i ograniczone do minimum jej osiadanie,
• jej stateczność,
• jej właściwą głębokość posadowienia w gruncie (koniecznie na warstwie gruntu o dobrej nośności oraz poniżej głębokości przemarzania ziemi),
• łatwość wzniesienia budowli,
• zabezpieczenie budynku przed zawilgoceniem.

Rodzaje fundamentów

Fundamenty możemy podzielić z uwagi na sposób ich posadowienia w gruncie. Fachowcy używają następujących określeń: fundamenty bezpośrednie (ich zadaniem jest przekazywanie obciążenia na grunt) oraz fundamenty głębokie (przekazują obciążenia pośrednio na grunt).

Jest kilka popularnych rodzajów fundamentów bezpośrednich:

• ławy fundamentowe – wnoszone zwykle pod murami lub szeregiem słupów,
• stopy fundamentowe – wznoszone pod słupami lub filarami,
• płyty fundamentowe - mogą być wznoszone na słabych gruntach,
• ruszty fundamentowe - wznoszone na gruntach słabonośnych, aby zwiększyć ich sztywność,
• skrzynie fundamentowe – wznoszone na terenach szkód górniczych,
• bloki fundamentowe – wznoszone dla przyczółków mostowych.

Z kolei do tzw. fundamentów głębokich zaliczyć możemy tzw. pale fundamentowe. Te różnicuje się ze względu na sposób ich pracy, tj.:

• pale normalne, które przekazują obciążenia na grunt wykorzystując tarcie na pobocznicy i opór pod stopą pala,
• pale zawieszone, które przekazują obciążenie na grunt dzięki siłom tarcia na pobocznicę,
• pale stojące, które przekazują obciążenie na grunt bezpośrednio przez tzw. stopę pala, np. pale oparte stopą na skale,
• studnie fundamentowe,
• kesony, które wykonywane są poniżej poziomu wody,
• ściany szczelinowe tzw. barety,
• kolumny,
• słupy.

Fundament a prawo budowlane

Prawo budowlane obowiązujące na terenie Polski dokładnie określa czym jest, a czym nie jest fundament. Także to jak powinien być zaprojektowany, aby mógł spełniać swoje podstawowe zadania. Fundamentem jest część składowa innego, większego obiektu budowlanego, z którym stanowi ona całość techniczno użytkową. Fundamentem może być też samodzielny obiekt budowlany, który został wykonany, aby można było posadowić na nim jakąś maszynę. Zwyczajowo fundament, to najniżej położona część tzw. „ustroju nośnego budynku lub budowli”. Powinien być tak zaprojektowany, żeby w przypadku jego bezpośredniego osadzenia na gruncie nie przekraczał dopuszczalnego oporu gruntu. Koniecznie nie powinien przekraczać też określonej wartości osiadania, bo to groziłoby powstałemu na nim budynkowi.

Fundament potrzebuje izolacji

Ponieważ fundament to też część podziemna ścian konstrukcyjnych postawionych na ławach czy płytach fundamentowych, to zgodnie z zasadami sztuki budowlanej musi być zabezpieczony przed wilgocią. W jaki sposób? Należy fachowo wykonać izolację przeciwwilgociową poziomą (w celu odcięcia ściany od ławy, płyty oraz stropu) i pionową (mająca zapewnić osłonięcie ściany z zewnątrz od gruntu). Jest to sprawa szczególnie ważna, jeżeli rozważasz budowę domu podpiwniczonego. Źle wykonana izolacja fundamentów może doprowadzić do tego, że w niedalekiej przyszłości woda dostająca się do nich zawilgoci ściany wyższych kondygnacji. Zaleca się łączenie izolacji przeciwwilgociowej z izolacją termiczną. Wykonanie podpiwniczenia wymusza dokonania tzw. izolacji typu ciężkiego z papy termozgrzewalnej. W niektórych przypadkach wystarczy wykonać tylko izolację poziomą (ułożoną bezpośrednio na ławie fundamentowej), a kiedy indziej konieczne będzie jeszcze wykonanie dodatkowej izolacji pionowej, która ma na celu zabezpieczyć powierzchnię ścian fundamentowych. Podczas wykonywania fundamentu ważne jest jakie podłoże ma znajdować się pod nim. Absolutnie odradza się wznoszenia fundamentów na gruntach organicznych, na których dawniej znajdowały się zbiorniki wodne oraz łąki, a także na gruntach nasypowych.

W przypadku większych inwestycji dokonuje się przed rozpoczęciem budowy badania geotechniczne, aby móc określić:

• czy budynek można posadowić płycej,
• czy dookoła fundamentów musimy wykonać drenaż,
• gdzie wykopać kanalizację deszczową.

Budowę fundamentów rozpocznij od usunięcia warstw ziemi porośniętej roślinami – dokładnie na obrysie budynku, który ma powstać. Pozostawienie jej tam mogłoby w przyszłości doprowadzić do rozwoju pod fundamentami grzybów i pleśni. Spód fundamentu powinien się znaleźć na odpowiedniej głębokości – nie w warstwie, która może zimą przemarzać, a to zależy od regionu Polski i waha się od ok. 0,8 do 1,4 m. w głąb ziemi.

Różności na temat fundamentu

Żeby dobrze zaprojektować fundament trzeba poznać warunki gruntowo-wodne terenu, na którym ma być wzniesiony budynek. Warto prosić o dostępne badania jeszcze na etapie zakupu działki. W przypadku zaplanowanej budowy domu jednorodzinnego wykonuje się zwykle tzw. ławy fundamentowe. W takim rodzaju budynkach występują stosunkowo niewielkie obciążenia na grunt. Warto także dokonać poszerzenia ścian nośnych, dzięki czemu obciążenie rozkłada się na większą powierzchnię i zbrojenie wzdłużne zapewni wówczas stabilizację w przypadku tzw. niejednorodności gruntu. Jeśli nośność gruntu jest jednak spora, to zaleca się, by ława była szeroka, wyższa i wówczas wykonuje się ją z żelbetonu ze zbrojeniem poprzecznym. Jeżeli wznosisz dom szkieletowy to ława może okazać się zbędna.

Jakie błędy popełnia się podczas wykonywania fundamentów?

• Brak badań związanych z warunkami gruntu, na którym wznosi się fundament.
• Brak badań hydrologicznych pokazujących stan wód gruntowych.
• Zbyt płytkie posadowienie fundamentu w gruncie. Należy pamiętać, że nasz kraj posiada regiony o zróżnicowanej głębokości przemarzania ziemi. Ławy fundamentowe powinny być osadzone tak, by ich podstawa usytuowana była poniżej tej głębokości. Inaczej zachowuje się fundament na tzw. gruntach wysadzinowych, a inaczej na gruntach niewysadzinowych. Parametry geotechniczne dot. tego zagadnienia określa norma PN-81/B-03020.
• Nie zabezpieczenie wykopów pod fundament. Wykonując ławy fundamentowe wykorzystuje się szalunki ziemne. Powinno się zabezpieczyć je folią i zalać betonem. Można to zrobić tylko w przypadku, kiedy grunt się nie obsypuje. To ważne, ponieważ podczas betonowania nie będzie już możliwości, aby wybrać obsypaną ziemię. Zmiesza się ona z betonem.
• Źle wykonane zazbrojenie fundamentu bezpośredniego. Ławy, stopy i płyty fundamentowe, aby spełniały swoje funkcje muszą być prawidłowo zazbrojone. Rozmieszczenie prętów, ich średnica, materiał z którego muszą być wykonane, sposób połączenia zbrojenia powinny wynikać z projektu. Prace te powinny być kontrolowane przez osobę do tego uprawnioną.
• Brak tzw. ciągłości zbrojenia. W miejscach załamania linii fundamentów konieczne jest wykonanie dodatkowych elementów zbrojenia.
• Brak właściwej otuliny stali zbrojeniowej. Otulina zapewnia przyczepność betonu do stali i zabezpiecza pręty przed wpływami środowiskowymi. Poprawne wykonanie otuliny zapewni trwałość elementów konstrukcyjnych.
• Materiały złej jakości do wykonania fundamentów. Zadbaj o odpowiedni beton i stal.
• Słabe zawibrowanie mieszanki betonowej. Beton do zalewania szalunków fundamentowych musi mieć odpowiednią konsystencję.
• Złe wykonanie systemów hydroizolacyjnych i termoizolacyjnych.

Jak stwierdzić, że z fundamentem jest coś nie tak?

Dokonując kontroli fundamentu swojego domu w szczególności powinieneś zwrócić uwagę na: występowanie pęknięć i zarysowań ścian piwnic, zawilgocenie ścian oraz posadzek, jakiekolwiek odpryski czy lokalne uszkodzenia betonu. Diagnoza ta pozwoli na określenie przyczyny odkształceń i spękań. Jeżeli masz jakiekolwiek wątpliwości warto skontaktować się z fachowcem, kierownikiem budowy z odpowiednimi uprawnieniami.

Stabilne oparcie budynku na gruncie jest najważniejsze. To warunek konieczny dla zapewnienia bezpieczeństwa całej budowli. Wymaga staranności. Nie wolno oszczędzać. Każdy błąd może w przyszłości słono kosztować. Mankamenty będzie trudno naprawić a koszty napraw przyprawią zapewne o ból głowy. Realizując wybrany projekt budowlany musimy pamiętać, że należy dopasować go do konkretnej działki na której ma stanąć. W powtarzalnych projektach podawane parametry są dopasowane dla przeciętnej nośności gruntu i pod warunki panujące w strefie klimatycznej centralnej Polski. Należy oszacować rzeczywiste warunki na działce i jeżeli są gorsze, to koniecznie należy przystosować do nich fundament.

Najważniejszym zadaniem fundamentów jest to by były nośne i trwałe. Mimo, że narażone są na oddziaływanie wielu niekorzystnych czynników atmosferycznych i mechanicznych. Fundament powinien być dopasowany do przewidywanych obciążeń, aby mógł spełniać dobrze swoją rolę.

źródło: Flickr